Mimarlar Odası Çanakkale Şube Binasının Restorasyon Hikayesi

01/07/2013 Çanakkale

Yapının tarihçesi:
19. yy. Çanakkale’si çok kültürlü bir kent yaşamına sahipti. Kentin nüfusunu Türk, Rum, Yahudi, Ermeni ve Romanlar oluşturuyordu. 1740’larda dağınık bir yerleşime sahip olan Rum evleri, 19. yy.da iki noktada yoğunlaşmıştır. Bugünkü Asaf Paşa Caddesi eksenindeki eski Rum Ortodoks Kilisesi etrafında ve bugünkü Cumhuriyet ve İstiklal ilköğretim okullarının bulunduğu Hasan Mevsuf sokakta, Rum mahalleleri kurulur. Bugün Mavitay Çocukların Kültür Evi olarak kullanılan binanın Papazın evi, bitişik nizamındaki restorasyonunu mevzu ettiğimiz Mimarlar Odası binasının da papazın yardımcılarının evi olarak kullanıldığı kesin bir bilgiye dayanmasa da söylenmektedir. 1923 yılında Lozan Antlaşması‘nın ek protokolü uyarınca Türkiye ve Yunanistan kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine zorunlu göçe tabi tutmuşlardır. Mübadele kapsamına giren kişiler ile mübadele kapsamına girmeyen kişiler arasındaki ayrımın ana kıstası ırk ya da dil değil din olduğu için, Türkiye’deki Hıristiyanlar ile Yunanistan’daki Müslümanlar yer değiştirmiştir. Geride bıraktıkları gayrimenkuller de yeni gelen mübadillere verilmiştir. Dolayısıyla Rum mahallelerindeki evlere de Girit’ten gelen göçmenler yerleştirilmiştir. Doğup büyüdükleri yerleri zorunlu olarak terk etmek durumunda bırakılmak, herhalde bir insanın yaşayacağı en büyük acılardan biridir. Yerlerinden yurtlarından edilen mübadillerin hüznü sanki bu binaların içine çökmüş gibidir.
Mimarlar Odası, Hasan Mevsuf sokak, 41 numarada yer alan Rumlardan kalma bu binayı satın aldığında, binada Veysel Tolun ve ailesi oturmaktaydı. Veysel Hoca’dan edindiğimiz bilgilere göre; Rumlardan kalan bu binaya mübadele sonucu Girit’ten gelen göçmenler yerleştirilmiş ve 1953 yılında Halim Ulutepe tarafından satın alınmıştır. Halim Bey, 1893’te Girit’te doğmuş, 25 yaşında Amerika’ya gitmiş, orada 35 yıl çalıştıktan sonra, mübadeleyle Çanakkale’ye gelen ailesinin yanına gelmiştir. 1953 yılında da yine bir Girit mübadili olan Şerife hanımla evlenmiş ve satın aldığı bu eve yerleşmişlerdir. Bir süre bu evde eşi Şerife Ulutepe ile birlikte yaşayan Halim Bey 1960’lı yılların başında İzmir’e taşınır. Halim Bey’in 1975 yılında vefat etmesinden sonra ev eşi Şerife hanıma kalır. 1991 yılında Şerife hanımın vefatıyla ev varisleri olan üç kardeşine kalır. Daha sonra Çanakkale Mimarlar odası binayı satın alır ve yapının restorasyon macerası başlar.

Yapının restorasyon öncesi ön cephe görünümü

Yapının restorasyon sonrası ön cephe görünümü

Yapının restorasyon öncesi ve sonrası ön cephe görünümü

Yapının proje ve uygulama aşamaları:
31.03.1997 tarihinde satın alınan bina uzun süre metruk durumda kalmış, zaman içerisinde kullanılmadığı için özellikle iç kısımlarda önemli hasarlar oluşmuştu. Sevil Ural, Ferda Oral, Erkan Tosun, Mustafa Kurt, Meral Harput, İbrahim Kocabaldır ve Hakkı Devrim Ergin’den oluşan Mimarlar Odası Çanakkale Şubesi VIII. Dönem yönetim kurulu, binanın restorasyonu için start verdi. 29 Nisan 2010 tarih ve 4887 sayılı kararla tarafımdan hazırlanan tescilli eski esere ait rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri Çanakkale Koruma ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylandı. Mimari projelerin onay aşamasından sonra belediyeden inşaat ruhsatı almak üzere diğer mühendislik projeleri hazırlandı. Binamıza ait ruhsat projeleri;
Mimari Proje: Ö. Bahattin Köylü
Statik Proje: Cumhur Ece
Elektrik Projesi: İsmail Ural
Mekanik Proje: Alper Ayer
Zemin Etüd: Ercüment Furuncu
tarafından hazırlanmış olup, yapı ruhsatı 06.10.2010 tarihinde 338 no ile Çanakkale Belediyesi tarafından verilmiştir. 20.12.2010 tarihinde yapılan uygulama ihalesini Mimar Uğur Tınaz’ın sahibi olduğu Mim.Müh.İns.Tic.Ltd.Şti kazandı ve benim kontrol ve şantiye şefliğimde restorasyon uygulaması başlamış oldu.
Yapının Mimarisi:
Mülkiyeti Çanakkale Mimarlar Odasına ait yapı, önden Hasan Mevsuf Sokağa bakmakta olup, yanlarda komşu parsellere bitişiktir. Arka bölümünde iç bahçesi bulunmakta olup Cumhuriyet İlkokulunun bahçesine bakmaktadır. Yapının zemin ve normal kat oturum alanı; 78.35 m2’dir. Yapı tescilli eski eser olup, Çanakkale Kentsel Sit Alanında yer almaktadır.
İki katlı tuğla kagir yapı 19-20. yy yapı tarzındadır. Yapı sokağın özgün yapısına uygun olarak sıra ev olarak inşa edilmiştir. Bina ana caddeden girilen orta sofalı ve arka bahçeli bir plan tipine sahiptir. Bina, yığma taş+tuğla örgü olarak inşa edilmiş olup, ön cephesinde tuğlayla oluşturulmuş söveler ve taş silmeler mevcuttur.
Binanın zemin katı; giriş holünün solunda bir oda, arka da yani bahçeye bakan kısımda da bir oda ve bir mutfaktan oluşmaktadır. Orta sofa da merdiven kovası yer almakta olup bodruma ve üst katlara bağlantı buradan sağlanmaktadır. Ayrıca sofa da tuvalet ve bir dolap nişi de yer almaktadır. Binanın bahçesine mutfaktan bir kapıyla ulaşılmakta olup, zaman içerisinde bazı eklentiler yapılmış, sonradan bu ekler kaldırılmıştır. Zemin kat döşemesi girişin solundaki ve arka oda hariç karo mozaik olarak yapılmış, odalar ise ahşap döşeme yapılmıştır.
Bina ön cephesinde saçak kornişleri, kat silmeleri ve frizleri dışa vurumcu bir anlayışla cepheye yansıtılmıştır. Ayrıca bu cephede pencere, kapı kenarları ve bina başlangıç ve bitişinde cephe tuğlasıyla dikey bir hat oluşturulmuş, bu binaya estetik bir mimari tarz kazandırmıştır.
Bina ilk inşa edildiği dönemden günümüze büyük ölçüde korunarak ulaşmıştır. Zemin kat sokaktan20 cmyukarıda planlanmıştır. Balkon I profiller ve demir eli böğründelerle duvara sabitlenmiş, balkon döşemesi ahşaptan imal edilmiştir. Binanın çatısı kırma çatı olarak yapılmış, cephe de parapetle kapatılmış ve gizli derelerle suyun tahliyesi gerçekleştirilmiştir.
Projemizde öncelikli hedef binanın orijinal planlamasına ve kurgusuna en az müdahale ederek restorasyonu gerçekleştirmekti. Bina ön ve arka cepheleri korunarak, iç mekanlarda da orijinale mümkün mertebe sadık kalarak ve Mimarlar Odası Çanakkale Şubesinin ihtiyaçları göz önünde tutularak proje hazırlandı. Zemin katta restitüsyona uygun olarak odalar teşkil edilmiş, sadece arka bahçe kısmına bir kış bahçesi yapılarak bir bekleme-dinlenme mekanı yaratılmıştır. Kış bahçesi şeffaf malzeme kullanılarak teşkil edilmiş, yan binaların arka cephe hizalarını geçmeyecek şekilde planlanmıştır.1. katta da odalar arasındaki bölme duvarlar kaldırılarak ön ve arkada ihtiyaca yönelik olarak geniş mekanlar elde edilmiştir. Şube binalarında çok büyük ihtiyaç olan arşiv içinse mevcutta kısmi olarak yapılmış olan bodrum kat tam olarak planlanmış, bu aynı zamanda temelin güçlendirilmesini de sağlamıştır.
Bina mail-i inhidam durumunda olması sebebiyle bina içine çelik karkasla yeni bir taşıyıcı sistem kurulmuş ve binanın dış duvarları bu sisteme bağlanmıştır. Bodrum katta radye temel yapılarak tüm sistemin beraber çalışması sağlanmıştır.
Bina da tüm doğrama ve kepenkler ahşap malzemeden yapılarak, mevcut malzeme ve detayların titizlikle uygulanması sağlanmıştır. Mevcut balkon korkulukları ve eli böğründeler korunmuş, raspaları yapılarak boyanmıştır. Cephelerdeki tuğla bozulmaları tuğla değişimi veya tamamlama şeklinde koruma altına alınmıştır. Cephedeki erimiş taş frizler ve kat silmeleri aynı tür malzemeyle değiştirilmiştir. Tüm kapı ve pencereler orijinal örneklerine göre yeniden yapılarak monte edilmiştir. Çatı ahşap karkas üzerine alaturka kiremit olarak imal edilmiştir.
Bu yazı Mod1 / Mimarlar Odası Çanakkale Şubesi Dergisi 1. Sayısında yayınlanmıştır.
Yapının inşaat aşamaları:

Yapının tüm duvarlarında sıva raspası yapıldı.

Yapının inşaat aşamaları

Zemin katın döşemesi atıldıktan sonra üst kat strüktürü çelik konstrüksiyon olarak devam etti. Çelik kirişlerin üzerine trapez sac levhalar yerleştirildi ve döşeme betonu bu levhaların üzerine atıldı.
Yapının inşaat aşamaları