Kumkale’de Restore Edilen Tarihi Türk Mezarlığı Ziyarete Açıldı

Çanakkale merkeze bağlı Kumkale beldesinde, 97 yıl önce Çanakkale Savaşı sırasında Türk askerlerinin siper kazarak çetin muharebelere katıldığı tarihi Türk mezarlığı, yeniden düzenlenerek ziyarete açıldı.

Kumkale’de yeniden düzenlenen tarihi mezarlıkta düzenlenen açılış töreni, saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunması ile başladı. Törende bir konuşma yapan proje ekibinden Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Türk Dünyası Değerlerini Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, yıllardır kaderine terk edilen Kumkale’deki tarihi Türk mezarlığının yeniden düzenlenmesi konusunda hazırlanan projenin Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA) tarafından kabul edilmesinden sonra çalışmalara başladıklarını belirterek, “İlk etapta mezarlıkla ilgili bilimsel altyapı ve arşiv çalışmaları yapıldı ve bu çalışmalar ışığında mimari projeler hazırlandı. Projeler Çanakkale Kültür Varlıkları Koruma Müdürlüğüne sunuldu ve onay alındı. Çalışmalar öncesinde içine girilmesine ve gezilmesine imkan olmayan mezarlıkta 27 bin metrekarelik bir alanda ot ve çalılık temizliği yapıldı. Böylece mezarlık alanı çalışılabilir bir duruma getirilip yüzey araştırmalarına başlandı. Mezarlıkta mevcut durumdaki giriş kapısı oldukça eskimiş ve iş göremez bir haldeydi. Proje ile mezarlık kapısı dövme demirden imal edilerek yenilendi ve yerine yerleştirildi. Mezarlığın giriş kapısının yol boyunca sağlı sollu uzanan ve tel örgü bulunan cephesine 220 metrelik taş duvar yapıldı. Bu duvarla hem mezarlığa giriş ve çıkışlar kontrol altına alındı, hem de mezarlığın dışarıdan görünümü düzgün hale getirildi. Mezarlık kapısının üzerine bir isimlik yapıldı ve isimlik yerine yerleştirildi” dedi.

“ÇANAKKALLE SAVAŞI SIRASINDA MEZARLIKTA DA ÇATIŞMALAR OLDU”
Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, yeniden düzenlenen mezarlığın Çanakkale Savaşı’nda önemli bir yeri olduğunu da belirterek, “25 Nisan 1915’te Fransızlar Kumkale’ye asker çıkarırken mezarlık çevresinde yoğun çarpışmalar yaşanmıştı. Türk askerleri İtilaf donanmasının yoğun bombardımanından korunmak için mezarlık için siper ve mevziler açmışlar ve burada iki gece geçirmişler. Proje ile Türk askerinin hayatta kalmak için sığındığı ve göğüs göğse çarpışmaların yaşadığı tevzi siperleri ile gözetleme ve muharebe mevzileri belirgin hale getirildi. Bu bölgedeki mezar taşlarının bir kısmında halen o yıllardan kalma mermilerin bıraktığı izler bulunuyor. Çalışmalar sonucunda belirgin hale getirilen tevzi siper ve mevzilerin zeminine ince mıcır serildi. Yaptığımız çalışmalar sonunda da Çanakkale Savaşı sırasında bu bölgede hayatını kaybeden askerlerimizin isimlerini mezarlık içindeki bu yere tabela olarak astık” diye konuştu.

“YOK OLMAYA YÜZ TUTAN 472 MEZAR TAŞINI GÜN YÜZÜNE ÇIKARDIK”
Mezarlıkta yapılan düzenlemeler kapsamında çoğu taşın toprak altında tamamen örtülü vaziyette bulunduğunu da belirten Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, “Mezarlık alanı üzerindeki mezar taşlarının tespitine yönelik yüzey araştırması sırasında proje başlangıcında öngörülen 276 adet taş tespit edilemedi. Arazide dik veya yatık bir şekilde seçilebilen taş sayısı 75 adetti. Yerinden çıkarak toprak üzerinde bulunan taşlarla birlikte gözle görülebilen taş sayısı 200 adetti. Öncelikle arazi üzerinde gözle görülebilen taşlar dik konuma getirilerek yerlerine yerleştirildi ve bu taşların temizlikleriyle tamirlere ihtiyaç duyulanlarının tamirleri yapıldı. Yapılan yüzey araştırmaları sırasında bir kısmı toprak üzerinde, büyük bir kısmı ise toprak altında bulunan 100 adet taş dik konuma getirilerek yerlerine yerleştirildi ve temizlikleri ile tamirlere ihtiyacı olan taşların tamirleri yapıldı. Siper ve mevzilerin belirginleştirilmesi çalışmaları sırasında tamamen toprak altında bulunan 100 adet mezar taşı ve mezarlara ait mermer bölümler çıkarıldıkları yerin en yakına dikilerek yerlerine yerleştirildi. Bu taşlarında temizlikleri yapılarak tamire ihtiyaçları olan taşların da tamirleri yapıldı. Arazi üzerinde yapılan yüzey araştırmaları ve arazi taramaları sırasında kırık olarak mezarlığın değişik yerlerindeki 38 adet baş taşı parçası ile 35 adet ayak taşı parçası toplandı ve bir araya getirildi. Mezarlıkta mezar taşları ile ilgili yapılan çalışmalar sonucunda 400 adet taş dik konumda, 72 adet de kırık parça olmak üzere 472 adet taş gün yüzüne çıkarıldı” dedi.

“HER MEZAR TAŞINA NUMARA VERİLEREK BİLGİLERİ YAZILDI”
Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, yapılan düzenleme kapsamında her mezar taşı tek tek numaralandırılıp üzerlerindeki yazıların Türkçeye çevrildiğini de belirterek, “Mezarlık üzerindeki taşlar ziyaretçilerin mezarlığı kolayca gezebilmeleri ve ilgilendikleri mezar taşını bulabilmelerini kolaylaştırmak için her taşın sahip olduğu katalog numarası demir bir çubukla mezar taşına yanına yerleştirildi. Mezarlıktaki taşların tamamı konusunda uzman olan akademisyen çalışma ekibinin yaptığı envanter ve katalog çalışmasıyla kayıt altına alındı. Oldukça geniş bilgiler içeren kataloglar, bu konuda Türkiye’de yapılacak diğer çalışmalara da ışık tutacak mahiyette. Katalogları yapılan mezar taşları değişik yönleri ile yine akademisyen ekip tarafından bilimsel değerlendirilmeye tabi tutuldu. Mezar taşları katalogları ile yapılan bilimsel değerlendirmeler bir araya getirilerek 350 sayfalık bir kitapta toplandı ve bu kitap konuyla ilgilenen akademisyen ve meraklıların hizmetine sunuldu” dedi.

Çanakkale Valisi Güngör Azim Tuna, tarihi Türk mezarlığında yapılan çalışmaların önemine değinerek en kısa sürede bu bölgedeki şehitliği de yeniden yapacaklarının sözünü verdi.

ÇOMÜ Rektörü Sedat Laçiner ise bu bölgede çalışan üniversite öğretim görevlileri ve öğrencileri tebrik ederek, daha l’fdşmalar sonunda da Çanakkaleönceki yıllarda yapılması gereken bir projenin geç kalınmasına rağmen tamamlanmasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

Kumkale Belediye Başkanı Süleyman Erte de çalışmada emekleri geçenlere teşekkür etti.

Konuşmaların ardından katılımcılar yeniden düzenlenen tarihi mezarlığı ziyaret ederek dua etti. Törenin sonunda ise bu bölgede şehit olan askerlerin isimlerinin yazılı olduğu levhanın açılışı yapıldı.

Mehteran Bölüğü’nün de gösteri yaptığı törene; Çanakkale Valisi Güngör Azim Tuna, Çanakkale Belediye Başkan Vekili Celal Karakaş, Boğaz Garnizon Komutanı Tuğamiral Hasan Doğan, vali yardımcıları, kaymakamlar, belediye başkanları ve vatandaşlar katıldı.

İHA