Geleneksel Çarşıda Değişim…
Çanakkale geleneksel çarşısının 500 yılı aşkın bir süredir yaşıyor olması büyük bir kazanım ve değerdir. Bu kenti paylaşanlar geleneksel ve tarihi çarşımızın yeterince değerini biliyor muyuz, kent için çok önemli olan bu kazanımın sürekliliği için çalışma yapabiliyor muyuz?
Son birkaç haftadır Çarşı’da gezerken bunları düşünmeme yol açan bir değişimi gördüm. Geleneksel çarşının müdavimleriyle de ayak üstü konuştuk. Özellikle aşağı çarşı olarak bilinen yalı camisi ile bankalar kavşağının arasındaki cadde boyunca yiyecek işyerleri hızla açılmaya başlandı. Kimi fastfood, kimi marka gıda firmaları, kimi canım böyle istedi yiyecek dükkanları hızla yaygınlaşıyor.
Sakıncası mı var denirse, en azından mutlaka irdelenmeli, müzakere edilmeli derim, keza burası başta da söylediğim gibi geleneksel çarşı bölgesidir.
Araştırmalarımız göstermektedir ki, Çanakkale geleneksel çarşısı birkaç bölümden oluşuyor. Saat Kulesi ile Yalı Camisi – Çimenlik Kalesi arasındaki alanda 2 Aks bulunur. Şimdiki Yalı Caddesi 1. Akstır, Fetvane Sokak ise 2. Akstır. Bu iki aks deniz ve liman ilişkisi dolayısıyla yemek içmek, perakende bakkaliye vb satış işyerleri, bunların depolandığı alanlar, bazı şarap vb. üretim tesislerinden oluşur. Bugün gençlerin pek rağbet ettikleri fastfood, bar, kafe türü mekanlar, bu çarşı akslarının geleneksel işlevine uygun mekanlardır.
Yalı Camisinden başlayıp doğuya doğru gelişen geleneksel çarşı incelendiğinde 3 bölümlü aksın oluştuğu gözlenir. Aşağı Çarşı olarak bilinen 1. Aks, Yalı Camisinden başlayıp bankalar kavşağı (Değirmenlik Sokak kesişimi) ile biten bölümdür. 2. Aks Yukarı Çarşı-Musevi Çarşısı da denilen bölüm; bankalar kavşağından başlayıp İnönü Caddesi devamına doğru yani Musevi Mahallesi içlerine giren bölümdür. 3. Aks ise bu caddenin paralelindeki kasaplar çarşısı olarak da bilinen şimdiki Korfman Kütüphanesinden başlayıp, Kurşunlu Camisine uzanan bölümdür.
Bu 3 aksında işlevi iç içe girmiş olsalar da farklılık içerir. 1. Aks; konfeksiyon, ayakkabı, giyim kuşam ağırlıklı işlevi üstlenir. 2. Aks; Musevilerin ticaretini yönlendirdikleri ofisler ve perakende satışların yer aldığı, ermeni cemaatinin altın-gümüş, ahşap-mobilya vb., el zanaatlarının yer aldığı bölümlerdir. 3. Aks ise adı üzerinde kasaplar çarşısı olması dolayısıyla et-süt ürünleri başta olmak üzere yiyecek-şarküteri satışlarının yer aldığı bölümdür.
Yukarı çarşı, Aynalı çarşının da tekrar inşası sonrası hızla kuyumcular çarşısına dönüştü. Kasaplar çarşısı eski işlevini yürütmeye çalışıyor, lakin helvacı kadir ve diğer peynir helvacısı, tatlıcılar yakında bu sokağa adlarını verecek sanırım.
Aşağı çarşı, gerek AVM (Alış Veriş Merkezi) yapılış ve açılış sürecinde ki markalı giyim kuşamın bu devasa AVM’lerde açılması, gerekse Değirmenlik Sokak ile Demircioğlu Caddesine doğru giyim kuşamın geçmesi dolayısıyla ciddi bir kimlik bunalımı yaşamaktadır.
Şimdilerde bu bunalımın yerini, moda olmuş yiyecek-içecek fastfoodları mı alacak, Yalı ve Fetvane’den gelen yiyecek dalgası bu bölgeleri de mi kapsama alanına alacak?
Kentler, müzakere edilerek planlanabilir, yaşamın kültürel alanına katılabilir, fiziki olduğu kadar sosyal-ekonomik-kültürel dokulardır. Askıda ki sorulara ve sorunlara altlık oluşturacak en önemli saptama; Çarşımızın geleneksel tarihi kimliğe sahip olduğu, yaşanmışlıklarıyla tarihsel devamlılığını değerli bir alış-veriş kültürü olarak bugüne taşıdığı, sokak dokusu yapı form ve biçimi itibariyle hala tarihsel kimliğini sürdürdüğü yönündeki tespitlerdir. Eğer bu saptama ve tespitler göz önüne alındığında geleneksel çarşımızın fiziki, kültürel, sosyal ve ekonomik dokusu tekrar müzakere edilerek planlanabilir. Müzakere ve planlama süreci daha fazla bilgi, bilinç açığa çıkartacaktır kuşkusuz. Bu durum, geleneksel çarşımız için, kültürel kimliğimizin farkındalığının artmasına da yol açacaktır.
Şimdilik; tespit, saptama, bilgi ve görüşleri buraya bırakalım, belki kullanan olur…
Mimar İsmail Erten Son Yazıları...
- 25/12/2019 Cumhuriyetin İktidarı ve Yıkımlar
- 17/12/2019 Geleneksel Çarşıda Değişim…
- 10/12/2019 Otopark, Trafik ve Politika, Planlama…
- 22/11/2019 Görmeyen Tuttuğunu Öpüyor… Schliemann Hırsız Mı?
- 13/11/2019 Kamusal Yaşam Alanlarında Eşitlikçi, Kişisel Yaşam Alanlarında Özgürlükçü…
- 01/11/2019 Kentin Kuzeyi…
- 23/10/2019 Behramkale – Assos Koruma Planı…
- 08/10/2019 “Mimarlık… herkes için konut” “Architecture… housing for all”
- 13/09/2019 Siyasi Rol Çalma…
- 09/09/2019 İnşaatın Kendisi Zaten Kriz…
Sizin Yorumunuz...
Sizin Yorumunuz...
Son Haberler...
Yorumlar...
Henüz yorum yok...