Çanakkale Eğitiminde Sistem ve Mekan Değişimi
ÇANAKKALE’NİN EĞİTİM YAPILARI
Osmanlıdan günümüze eğitim sistem ve müfredatında yapılan değişiklikler, kuşkusuz ki yapılara ve mekanlara da yansımıştır.
Dönem-1; Osmanlı ilk Dönemi
Osmanlı döneminde Müslümanlar ve diğer tüm farklı din ve etnik gruplar kendi kendilerine ait dini mekanlarında ve kendi dinsel kültürlerine uygun eğitim yapmaktaydı. Çanakkale’de bulunan; Müslümanlar Camilerinde, Rumlar kiliselerinde, Museviler havralarında (sinagoglarında), Ermeniler kiliselerinde, Farklılıkları barındıran Levantenler (ticari konsoloslara ait topluluklar) kiliselerde eğitimlerini almaktadır. Bu eğitim din temelli olduğundan daha çok talim / terbiye türü bir müfredat ve sistemi içermektedir. Bu eğitimi sürdüren dini mekanların içinde ve bahçesinde eğitime uygun mekansal düzenleme ve ilaveler bulunmaktaydı. Günümüze bunların aktarıldığı en önemli gösterge, camilerde sürdürülen “kuran kursları” eylemidir. Bu döneme ait çok sayıda caminin içinde ve avlusunda bu yönde eğitim verilmekte olup ayrıca, Rum kilisesi (şimdiki askerlik şubesinin olduğu bölgede), Ermenilere ait kilisede (şimdilerde üniversitenin Mevlevi gösterileri yaptığı bina), Musevilere ait havra / sinagogda, Levantenlerin kullandığı Kilitbahir iskelesinin bulunduğu bölgedeki yıkılarak belediye düğün salonu ve vakıflar işhanı yapılan alandaki kilisede bu yönde eğitimler verilmektedir.
Dönem-2; Osmanlı 2. Dönemi /1890-1923
Özelikle 1850’den itibaren ve Tanzimat sonrası oluşan Osmanlıdaki modernist değişiklikler eğitime de yansır. 1890’lı yıllardan itibaren Çanakkale’ye fiziki mekanlarıyla yansıyan bu eğitim sistemi; dini mekanlardan eğitimin çıkarak, eğitime ait mekanlara taşınmasını getirir. Bu dönemin eğitim sisteminde her farklı kültür kendi grubuna ait okullarda ve kız/erkek ayrımı yapılarak oluşturulan bir sistem ile eğitim düzenlenir. Yani Kız sübyan ve Erkek sübyan mektepleri ayrı ayrı olmak üzere ve Müslümanların, Rumların, Ermenilerin, Musevilerin, Levantenlerin okulları birbirlerinden bağımsız eğitim sistemini oluştururlar.
Bu döneme ait okullar şunlardır; Şimdiki adıyla Üniversite / çarşı polikliniği olan Nedime hanım okulu (eski Müslüman kız sübyan okulu), şimdiki kullanımı öğretmenevi misafirhanesi olan taş mektep (eski Müslüman erkek sübyan okulu), şimdiki adı Cumhuriyet okulu (eski Rum erkek sübyan okulu), şimdiki adı İstiklal okulu olan (eski Rum kız sübyan okulu), Çarşı caddesinin devamında yer alan eski bir konağın (artık yıkılmıştır) eski Musevi sübyan okuluna dönüştürülmesi, şimdilerde Korfmann kütüphanesi olan, cumhuriyet döneminde tekel deposu olarak kullanılan eski ermeni yatılı sübyan okulu, eski Kilitbahir iskelesi karşısındaki boş arsa ve vakıflar işhanının yerinde olun kilise bahçesinin düzenlenmesiyle Fransızca eğitim veren ve halk dilinde lortlar mektebi olarak bilinen Levanten çocukların Avrupa müfredatında eğitim gördüğü okul.
Dönem-3; Cumhuriyet Erken Dönemi /1923-1950
1923 yılı sonrası cumhuriyet dönemi ise yepyeni bir eğitim sistemini ortaya koyar. Din, ırk, etnisite gibi farklılıkların kendilerine ait tüm eğitim mekan, müfredat ve sistemini değiştirerek, ulus devlet anlayışına uygun bir eğitim düzeni uygulamaya konur. Yani, farklı kültürlerin okulları kapatılır ve tüm okullar devletin okullarına dönüşür. Öbür yandan, kızların ayrı, erkeklerin arı eğitimleri olan sübyan okulları kaldırılır ve karma yani kızlı erkekli karışık eğitimin olduğu sisteme dönüştürülür.Bu dönem mekanları, mevcut okulların yeni sisteme göre tadilatıyla oluşturulur. Bunların bazıları şunlardır: Nedime hanım okulu (eski Müslüman kız sübyan okulu), taş mektep (eski Müslüman erkek sübyan okulu), Cumhuriyet (eski Rum erkek sübyan okulu), İstiklal (eski Rum kız sübyan okulu), Gazi (eski Musevi sübyan okulu). Öbür yandan eski paşa konaklarından bazılarının da yine okul maksatlı tadil edilerek eğitime kazandırıldığı görülür. Şimdiki 18 mart ilkokulu bunlardan birisidir.
Dönem-4; Cumhuriyet Büyümesi Dönemi / 1950 -2000
1949 imar planıyla birlikte kentin özellikle lise (orta öğretim) eğitimin gelişmesi yönünde önemli kararlar verilir. Bu dönemde inşa edilen Çanakkale lisesi (şimdiki sosyal bilimler lisesi), erkek sanat okulu (şimdiki Endüstri Meslek Lisesi) ve kız sanat okulu (Nedime hanım Kız Meslek Lisesi) bu dönemin ürünüdür. Çağdaş anlayışla tasarlanan bu okulların cumhuriyet döneminin korunması gereken özgün mimarlık eserleri olduğunun da altını çizmek gerekir.
1960’lı yıllarda başlayan kırsal göçler 1970’lerde Çanakkale’nin hızla büyümesine yol açar. Bu dönem Merkez ortaokulu ile Mustafa kemal ortaokulu yapılır ve eğitime başlar. Ayrıca merkezin dışında tip projelere dayalı ilkokullar inşa edilir. Bu anlayış 1980’li ve 1990’lı yıllarda da devam eder. Yeni gelişen semtlere ilkokullar yapılır. İhtiyaç arttığından dolayı İbrahim Bodur lisesi ile yeni Çanakkale Lisesi inşa edilir.
Dönem-5; Cumhuriyet Günümüz Dönemi / 2000- …
1999 depremi bir çok okul binasının çürük olduğunu gösterir. Dolayısıyla ilkokul, ortaokul ve lise binaları kimisi yıkılarak aynı arsasında, kimisi ise bir başka alana taşınarak inşa edilir. 2000’li yılların bir başka özelliği ise “Selçuklu mimari tarzı tip okulların” Çanakkale’de de yapılmasıdır.
NOT-1) Uluslararası bir proje olan, Anadolu Kültürün koordinasyonuyla yürüyen, “bana değişimden bahset” Diyalog ve Toplumsal değişim temalı, fotoğraf / video art sonuç ürünlü, Almanya ve Türkiyeli 14 gencin birlikte yaptığı, Almanya’nın Leipzig kenti ile Türkiye’nin Çanakkale kentlerini mekan olarak seçen, Bu çerçevede aralık-2015’de Çanakkale atölyelerini gerçekleştirip Mahal sanat da sergileyen, bir atölyenin konusu olan “Çanakkale’de eğitim sistemi ve mekanlarının değişimi” üzerine tarafımdan danışmanlık alınan süreçten esinlenilerek bu yazı kaleme alınmıştır.
NOT-2) Bu yazı bir başlangıçtır ve ortaya şablon sunar. Metinler geliştirilebilir. Dönemler içeriksel derinliğe kazandırılabilir. En önemlisi de bu başlangıç şablon fotoğraf, video gibi sanat alanlarıyla anlamlı hale gelebilir. Bilgi sanat ile birleşince sergi ve gösterilerin tapılarak toplumun bu alanda bilgi ve bilinç oluşturması bir başka hedef haline gelebilir.
Mimar İsmail Erten Son Yazıları...
- 25/12/2019 Cumhuriyetin İktidarı ve Yıkımlar
- 17/12/2019 Geleneksel Çarşıda Değişim…
- 10/12/2019 Otopark, Trafik ve Politika, Planlama…
- 22/11/2019 Görmeyen Tuttuğunu Öpüyor… Schliemann Hırsız Mı?
- 13/11/2019 Kamusal Yaşam Alanlarında Eşitlikçi, Kişisel Yaşam Alanlarında Özgürlükçü…
- 01/11/2019 Kentin Kuzeyi…
- 23/10/2019 Behramkale – Assos Koruma Planı…
- 08/10/2019 “Mimarlık… herkes için konut” “Architecture… housing for all”
- 13/09/2019 Siyasi Rol Çalma…
- 09/09/2019 İnşaatın Kendisi Zaten Kriz…
Sizin Yorumunuz...
Sizin Yorumunuz...
Son Haberler...
Yorumlar...
Henüz yorum yok...