Entegre Atık Yönetimi Konusunda Örnek Bir Proje Daha Hayata Geçirildi

Çanakkale, Kepez, Lapseki, Umurbey ve Çardak Belediyeleri ile Çanakkale İl Özel İdaresi’nin yer aldığı Çanakkale Katı Atık Yönetim Birliği (ÇAKAB) ile SUEZ Çanakkale RR Atık Hiz. A.Ş arasında imzalanan imtiyaz sözleşmesi doğrultusunda hayata geçirilen EKAY projesi kapsamında yapımı bitirilen Depo Gazından Elektrik Üretim Tesisi, 3 Şubat 2021 Çarşamba günü gerçekleştirilen törenle açılışı yapıldı. 

“Hedef Yüzde Yüz Geri Dönüşüm”

Tören, SUEZ Çanakkale RR Atık Hizmetleri A.Ş Genel Müdürü Metin Suadiyeli’nin açılış konuşması ile başladı. Konuşmasında tesis konusunda bilgi edindirmede bulunan Suadiyeli; “ÇAKAB birliği ile Suez Çanakkale Atık Hizmetleri RR arasında 2 Ocak 2019 tarihinde 29 yıllık imtiyaz sözleşmesi imzalanmış, bu sözleşme ile Entegre Katı Atık Yönetim Tesisleri sırasıyla hayata geçirilmeye başlanmıştır. Bugün Depo Gazından Yenilenebilir Elektrik Üretim tesisinin ilk bölümünü işletmeye almış bulunuyoruz. İlgili bakanlıklardan 3,6 MW’lık üretim lisansı almış ve ilk etapta bugün 1,2 MW gücünde bir tesis kurduk. Bakanlık kabulü ile de işletmeye almış bulunuyoruz. 29 yıl boyunca sürecek işbirliği ile Çanakkale’de atık yönetimini kuracağımız tesislerle sürdürmeye devam edeceğiz. Yeni gelişen teknolojileri de burada uygulayarak önümüzdeki yıllarda Çanakkale’nin katı atık yönetiminde hedefimiz yüzde 100 geri dönüşümdür” dedi.

“Katı Atık Yönetiminde Gurur Duyduğumuz Bir Noktaya Ulaştık”

Açılış töreninde görüşlerini bildiren Belediye Başkanı Ülgür Gökhan ise; “16-17 yıl önce Çanakkale’nin çöp toplama alanı şimdiki Üniversitenin Terzioğlu yerleşkesinin bulunduğu bölgede idi. Sene de 1 kez en az yangın çıkar, koku dayanılmaz noktadaydı. Çanakkale’de sağlıklı bir çöp depolama alanı yaratma ihtiyacı ortaya çıktı. Göreve başladığımda AB destekli Çevre Yatırım projelerinin kabulüne başlandı. 260 proje ile yarıştık Hibeden faydalanma hakkını ise Türkiye’de sadece Çanakkale Belediyesi ve Kuşadası Belediyesi kazandı. O günlerde başlayan Katı Atık yönetimi bugün gurur duyduğumuz bir noktaya ulaşmıştır. Bugün burada ÇAKAB, Altaş ve Suez firmalarının destekleriyle örnek bir projeye daha imza atıldı” dedi.

“Yeni Teknolojiler Geliştikçe Yatırımlar Devam Edecek”

Çanakkale’nin dört bir yanının ormanlar deniz ve tarihi mekanlar ile çevrili olduğunu önemle belirten Başkan Gökhan; “Hepimizin bildiği gibi Çanakkale’de çöp depolama alanı büyük sorun. Bir yanımız deniz, bir yanımızda ormanlık alanlarımız var.  Bir de bunların yanında biraz ötemizde de milli parklar var. Nereye elimizi atsak bir karşıtlıkla karşı karşıya kalıyoruz. Bu bölge eski bir maden sahası olduğu için tahsis almamız kolay oldu. 35 yıllığına bu alanın kullanım hakkını elde ettik. Burada biriken çöplerin ancak yüzde 8’ini şu anda dönüştürebiliyoruz. Gelen çöpler içinde ayrıştırılabilir çöpler var. Ayrışmadan gelen çöplerin dönüşüm oranı yüzde 8. Şimdi yeni bir teknoloji olduğunu öğrendik; bu alanda çöp ayrıştırma tesisini de yaparsak, gelen çöplerin ayrıştırılması kolaylaştırılacak. Bu tür çevre yatırımları ile çöp depolama alanını sorununu önümüzdeki en az 15 yıl boyunca çözmüş oluyoruz. Yeni teknolojiler geliştikçe yatırımlar devam edecek. Ülkemizin kaynaklarını en iyi şekilde kullanmak zorundayız. O yüzden buranın kurulmasında katkısı olan herkese, geçmiş ve şimdiki belediye başkanlarımıza teşekkür ediyorum” dedi.

“Çanakkale’nin Güzelliklerini Çocuklarımıza Emanet Bırakmak için Atıklarımızı Ayrıştırmak Zorundayız”

Açılışta konuşan Adalet ve Kalkınma Partisi Çanakkale Milletvekili Jülide İskenderoğlu, birliğin kurulmasında gösterdiği çaba nedeni ile Başkan Gökhan’a teşekkürlerini iletti. İskenderoğlu; “Bir kadın ve anne olarak şuna inanıyorum; biz bu dünyayı büyüklerimizden emanet aldık ve evlatlarımıza emanet bırakacağız. Özellikle doğaya ve çevreye katkı sağlayacak projeler, hiçbir zaman siyaset güdülmeyecek kadar kıymetli projelerdir. Bizler siyasi karakterleriyiz ama seçildikten sonra bu ilin milletvekilleri, belediye başkanları, il genel ve belediye meclis üyeleriyiz. Bizler seçildikten sonra bu ile hizmet etmek için bu koltuklarda oturuyoruz. Başkanıma da bu konuda özellikle teşekkür etmek istiyorum. ÇAKAB’ın kuruluş sürecinde her kesin gönül birliği ettiğini ve elini taşın altına koyduğunu çok iyi biliyorum. Çanakkaleli hemşerilerimizden, özellikle kadınlarımızdan bir şey rica ediyorum, ayrıştırmak da bizim işimiz. Bu dünyanın, Çanakkale’nin en güzel köşelerini çocuklarımıza bırakmak için camı, poşeti, metali ve evsel atıkları ayrıştırmak zorundayız. Ağacı ya da doğayı sadece sevmekle olmuyor, sevgi emek ister” dedi. 

“Çocuklarımıza Temiz Bir Çevre Bırakabilmek İçin Önemli Bir Tesis”

Son olarak görüşlerini bildiren Vali İlhami Aktaş ise; “Çanakkale’de görme imkanı bulmadığım yerlerden birisiydi. Birçok ilimizde yer alan katı atık birliği olarak düşünüyordum. Ama gerçekten devasa bir yer. Burası ilimiz, ülkemiz için yarın çocuklarımıza bırakacağımız temiz bir çevre açısından çok önem arz eden devasa bir tesis olduğunu görmekten memnuniyetimi belirtmek istiyorum. Burada emeği geçen herkese geleceği emanet edeceğimiz çocuklarımız, torunlarımız adına teşekkür ediyorum. Çöpten enerji çıkararak, çöpten geri dönüşüm yaparak milli ekonomimize de katkı bulunacağının gururunu taşıyarak hayırlı olsun diyor, emeği geçen herkese teşekkür ediyorum” dedi. 

Yapılan konuşmaların ardından kurdele kesimi ile tesisin açılışı gerçekleştirilirken, katılımcılar firma yetkilileri eşliğinde tesisi gezerek çalışmalar ile ilgili bilgi edindi.  Depo Gazından Elektrik Üretim Tesisi açılış töreni sonrasında Vali Aktaş, Başkan Gökhan ve Birlik Üyesi Belediye Başkanları yapımı devam eden Mekanik Biyolojik Arıtma Tesisini (MBT) ziyaret etti. Firma yetkilileri eşliğinde tesis alanında düzenlenen ziyarette teknik personel tarafından tesiste yapılacak faaliyetlerle ilgili bilgi edindirmede bulunuldu.   

ÇAKAB Katı Atık Yönetimi Hakkında

Avrupa Birliği'ne uyum sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığınca yürütülen, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen “Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması” başlıklı proje 01.11.2003 tarihinde başlamış 10.11.2005 tarihinde bitirilmiştir. Bu projeden yararlanmak adına Çanakkale Belediyesi Şubat 2004 yılında  katı atık yönetim projesine dahil olmak için Çevre ve Orman Bakanlığı'na başvuruda bulunmuştur. 260 proje başvurusu içinden Türkiye'de katı atık örnek projesi olarak 2 proje seçilmiş olup bunlardan biri de Çanakkale kenti için büyük bir çevre yatırımı olan Çanakkale Bölgesel Katı Atık Yönetimi Projesi olmuştur.

Teknik çalışmalar sürdürülürken Çanakkale Belediyesi projeden tek başına yararlanmak yerine bölgesel anlamda birlikte hareket etmek anlayışıyla çevresel değerlerin bozulması ve tarihi dokunun kirlenmesine engel olmak amacıyla 7 Belediye (Çanakkale, Lapseki, Umurbey, Kepez, Çardak, Kumkale ve Erenköy Belediyeleri) ile beraber 13.12.2004 tarih ve 2004 8226 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Katı Atık Yönetim Birliği (ÇAKAB) kurulmuştur. Birliği oluşturan Belediyeler dışındaki kırsal alanlarda da aynı sorunların olduğu bilinciyle ve bölgesel bir projenin yürütülmesi hedeflendiğinden İl Özel İdaresi de Birliğe katılım göstermiştir.

16.562.265 Euro olan proje bedelinin %71,5'u AB'den hibe ile, kalan % 28,5'lik kısmı ise öz kaynaklarımızdan karşılanmıştır. Tüm Belediyeler ve İl Özel İdaresi proje maliyetinin % 28,5'unu bütçelerinden karşılamak adına İller Bankası Genel Müdürlüğü'nden kredi kullanmışlardır.

2014 yılında Birliğe üye 2 belediyenin (Kumkale ve Erenköy Belediyeleri) kapanmasıyla, 5 Belediye ve 92 köyde çöplerin toplanması, taşınması ve bertarafını içeren bu proje,  bir çöp sahası projesi değildir. Proje, Birliğe üye belediyelerde ve kırsalında oluşan evsel katı atıkların Türkiye ve AB katı atık mevzuatına uyumlu olarak ayrı toplanması, taşınması, geri kazanılması, kompostlaştırılması, düzenli depolanması, sızıntı sularının arıtılması ve depo gazlarının toplanması bileşenlerini kapsayan bir bölgesel atık yönetim sistemidir.

Proje kapsamında yapılan Düzenli Depolama Sahası önemli bir çevre yatırımı olup Birlik havzamız olan 75 km’lik sahil bandında katı atık sorunu çözülmüştür. Bu proje ile kentimizin ve Türkiye’nin en büyük çevre sorunlarından biri olan vahşi katı atık depolama alanları ortadan kaldırılarak tüm Türkiye’ye örnek olunmuştur.

Çanakkale Bölgesel Katı Atık Yönetim Projesi bileşenlerinden biri olan rehabilitasyon çalışmaları kapsamında; 2 aktif, 3 pasif sahanın rehabilitasyonunun yapılması ile toplam olarak 170.000 metrekare (17 hektar) vahşi çöp döküm alanı kapatılarak yeşillendirilmiş ve yaklaşık 25 futbol sahası büyüklüğünde yeşil alan topluma kazandırılmıştır.

Proje bileşenlerinden biri olan Geri Dönüşebilen Atık Toplama Merkezleri Türkiye’de ilk olarak uygulamaya geçmiştir. Projenin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi ve Ambalaj Atıkları Toplama ve Ayırma Tesisi sonradan ÇAKAB tarafından yaptırılmıştır. ÇAKAB’ın  tıbbi atık sorununu havza kiminda çözmek üzere Yap-İşlet yöntemi ile yaptırdığı Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi’nin Mart 2012’de faaliyete geçmesiyle Çanakkale ilindeki diğer Birliklerin de tıbbi atık sorunu çözülmüştür.

Birlik tarafından projenin tanıtımını yapmak üzere ilköğretim öğrencilerine, üniversite öğrencilerine ve Belediye tarafından kurulan Toplum Merkezlerinde ev hanımlarına eğitimler  verilmiştir. ÇAKAB tarafından yapılan tüm çalışmaların sürdürülebilir olması ve sorunlara bütünsel yaklaşılması nedeniyle Türkiye’deki tüm belediye ve birlikler tarafından tesislerimiz ziyaret edilmekte olup çalışmalarımız ile ilgili bilgiler verilmektedir.

Bölgesel Katı Atık Yönetim Projesinin hayata geçirilmesi ile turistik ve tarihi dokuya sahip Çanakkale’de çevre kirliliği, görüntü kirliliği, tarihi dokunun kirlenme riskini ortadan kaldırarak 7 Belediye ve mücavir alanındaki köylerden oluşan alanda çevreye uyumlu, işlevsel bir Atık Yönetim Sistemi kurulmuş ve AB normlarına uygun yapılmış tesisler ile ülkemizdeki tüm Belediyelere ve Birliklere örnek olunmaktadır.

Proje, kaynağında ayırma sistemi ile atık kumbaraları, atık toplama merkezleri, pilot kompost tesisi, düzenli depolama tesisi, sızıntı suyu ön arıtma tesisi bileşenlerinden oluşmaktadır.

Bu proje kapsamında yapılan yeni ve düzenli depolama sahası, 2009 yılından bu yana kullanılmakta ve Birliğimiz tarafından işletilmiştir. 2019 yılı itibarıyla toplam nüfusu 212.000 olan ÇAKAB’ta yıllık yaklaşık 82.000 ton çöp ve 7.000 ton ambalaj atığı oluşmaktadır. Toplanan çöpler 2009 yılından bugüne Türkiye’deki ilk AB Destekli Katı Atık Yönetimi yatırımlarından olan Çanakkale Düzenli Depolama Tesisi’nde bertaraf edilmektedir.

Tam Ölçekli Entegre Katı Atık Yönetimi (EKAY) Projesi

Türkiye’deki sıfır atık hedefleriyle uygun olarak, depolanan atık miktarının azaltılması ve depolama tesisinin uzun yıllar hizmet verebilmesi için ÇAKAB, Tam Ölçekli Entegre Katı Atık Yönetimi (EKAY) Projesini 2019 yılı itibarıyla yürürlüğe koymuştur. EKAY Projesi ile hem kaynağında ayrı toplanan ambalajlardan hem de karışık çöpten ayrılan malzemelerden ileri düzeyde geri kazanım sağlanması hedeflenmektedir. Böylelikle atıkları kaynak olarak kullanarak atık yönetimi hiyerarşisinde üst basamaklara ilerlenecek ve döngüsel ekonomiye katkıda bulunulacaktır.

Projeyi 29 yıllık bir imtiyaz sözleşmesiyle yüklenen SUEZ Çanakkale Firması, Tasarım-Yapım-İşletme ve Finansman sorumluluğunu üstlenmiştir. Proje kapsamında atık yönetimi entegre şekilde yürütülecek olup toplama, taşıma, ön işlem, geri kazanım ve bertaraf süreçlerinden imtiyaz sahibi firma sorumlu olacaktır. Atıkların tüm süreçleriyle entegre yönetilmesi sayesinde kaynağında ayrı toplama sisteminin devamlı geliştirilmesi ve sıfır atık hedeflerine düzenli olarak yaklaşılması hedeflenmektedir.

EKAY Projesi Kapsamında Tamamlanan İşler

Projede öncelikle 1 Temmuz 2019 tarihinde mevcut atık toplama ve depolama faaliyetleri firmaya devredilmiştir. Çöp Toplama Araçları yenilenmiş ve Ambalaj Toplama Araçları ve konteynırlarıyla İkili Toplama Sistemine geçilmiştir. Bu kapsamda Esenler mevkiinde çağdaş bir operasyon merkezi hayata geçirilmiştir, bununla birlikte yine İsmetpaşa Mahallesinde  mevcut Ambalaj Atığı Toplama ve Ayırma Tesisi için de Geçici Faaliyet Belgesi alınmıştır. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinde kantar binası, idari bina, tamir-bakım atölyesi yenilenmiştir. Mevcut Çöp Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi, Membran Biyoreaktör Prosesine dönüştürülerek yenilenmiş ve dereye deşarj edebilir duruma getirilmiştir.

Depo Gazı Enerji Tesisi

Depo Gazından Yenilenebilir Elektrik Üretimi için saatte 3,6 MW’lık üretim lisansı alınmış ve ilk etapta saatte 1,2 MW gücünde bir Tesis kurularak Bakanlık kabulü yapılmış , lisans alınmış ve işletmeye alınmıştır.

Depo Gazı Enerji Tesisi gaz toplama, gaz hazırlama, enerji üretimi ve elektrik dağıtımı olmak üzere 4 ana bileşenden oluşmaktadır. Yılda 9000 MWh elektrik üretilecek olup bu da yılda 3000 hanenin elektrik tüketimine eş değerdir.

Birinci bileşen biyogazın üretilmesi ve üretilen gazın toplanmasıdır. Bu amaçla Düzenli Depolama Sahasının 1. Lotunda 10 yıldır depolanmış olan yaklaşık 850.000 ton atık kütlesi düzenlenmiş ve atığın içinde ortalama 5 m derinlikte yatay gaz toplama boruları (rigoller) yerleştirilmiştir. Birbirine paralel 17 hat olarak yerleştirilen bu boruların toplam uzunluğu 3000 metrenin üzerindedir. 1. Lota ilaveten 2. Lotta da 6 hatlık borulama yapılarak gaz üretiminin devamlılığı sağlanmaktadır. Gaz toplama borularıyla birlikte çöp sızıntı sularını da bununla birlikte toplayan drenaj hatları da inşa edilmiştir. Borulaması bitirilen 1. Lotta biyogaz üretimini sağlamak için lotun üzeri kapatılmış ve atık kütlesine oksijen girişi engellenmiştir. Kapatılan 1. Lot tamamen doğal bir tepe görünümüne kavuşmuş ve çevresel etkileri tamamen kontrol altına alınmıştır. Ayrıca Depolama Sahasının ömrünü uzatmak için Lot1 genişletme çalışmaları yapılmış ve 9 senelik depolama hacmi eklenmiştir.

Tesisin ikinci bileşeni, toplanan gazın enerji üretimi öncesi hazırlandığı ünitedir. Gaz hazırlama ünitesinde öncelikle gazın nemi alınıp basınçlandırılmaktadır. Gaz içeriği anlık olarak ölçülmekte ve gaz motorunun gereksinim duyduğu metan miktarına göre enerji motoruna gaz beslemesi yapılmaktadır.

Tesisin üçüncü bileşeni elektrik ve ısı enerjisinin üretildiği gaz motoru ve elektrik jeneratörüdür. Gaz motorunda üretilen hareket enerjisi jeneratörde elektriğe dönüştürülerek saatte 1,2 MWh elektrik üretilmektedir. Tesiste bununla birlikte 1,2 MWt’lık ısı üretilmektedir. Üretilen ısının, biyokurutma tesisindeki havanın ısıtılmasında kullanılması planlanmaktadır.

Tesisin dördüncü bileşeni ise üretilen elektriğin trafoyla orta gerilime yükseltildiği ve şebekeye beslendiği trafo ve panolardır.

Mekanik Biyolojik Arıtma Tesisi ve Geri Kazanım

Proje yatırımları kapsamında Geri Kazanım Tesisleri olarak Mekanik Ayırma – Alternatif Yakıt (ATY) Hazırlama – Biyokurutma Tesisleri kurulmakta olup 1 Temmuz 2021 tarihinde tamamlanması planlanmaktadır. Mekanik Ayırma tesisinde karışık çöpler bileşenlerine ayrılacak ve öncelikle geri kazanılabilir malzemeler ikincil hammadde olarak kazanılacaktır. Mekanik Ayırma Tesisinin bir bölümü ise kaynağında ayrı toplanan ambalaj atıklarını ayrıştırarak geri kazanacaktır. Geri kazanılamayan fakat yanabilir malzemeler alternatif yakıt (ATY) olarak hazırlanacak ve biyokurutma ünitesinde kurutularak ısıl değeri artırılacaktır.

Mekanik Ayırma – ATY Hazırlama – Biyokurutma Tesisi; entegre bir Atık İşleme Tesisi olarak “Mekanik Biyolojik Arıtma (MBA) Tesisi” olarak adlandırılmaktadır. MBA Tesisi, mevcut Katı Atık Bertaraf Tesisi Yerleşkesi içinde yaklaşık 10 dönümlük arazi üzerinde kurulacaktır. MBA Tesisi için ÇED muafiyeti alınmıştır. MBA Tesisi kurulduktan sonra Entegre Bertaraf ve Geri Kazanım Lisansı alınacaktır.

Tam otomatik olarak çalışan MBA Tesisi içinde atığı bileşenlerine ayrıştıran çeşitli elekler, ayırıcılar, taşıyıcı bantlar, balyalayıcılar ile yakıta dönüştüren kırıcılar ve kurutma üniteleri yer almaktadır. Ekipmanların içinde yer aldığı yaklaşık 5000 m2’lik Tesis Binası, mevzuatta yer alan tüm şartları (yangın önleme, havalandırma, iş güvenliği ve işçi sağlığı vb.) sağlayacak biçimde projelendirilmiştir.

Sonuç olarak MBA Tesisi ile atıklardan ikincil hammadde ve alternatif yakıt (ATY) üretilecektir. İkincil hammaddeler geri dönüştürülmek üzere Geri Dönüşüm Firmalarına, Alternatif Yakıt ise Çimento Fabrikalarına satılarak gelir elde edilecektir. Projenin teknik performansı açısından toplam geri kazanım oranı %8’den %60’a çıkarılacak ve böylece depolanan atık oranı %92’den %40’a indirilecektir.

www.canakkale.bel.tr